Weerstand en onderliggende problematiek

Hoe gemotiveerd mijn cliënten meestal ook waren, toch ontwaarde ik bij sommige cliënten weerstand om te veranderen. Soms verbeterden klachten niet, terwijl je dat wel zou verwachten, en soms was er zelfs sprake van terugval. Dat was demotiverend. Eerst verweet ik mezelf dat, en probeerde zo perfect mogelijk te zijn. Totdat ik begon te zien, dat er meer aan de hand was. Ik zag dat er in deze cliënten na de behandeling nog iets aanwezig bleef, dat hen weerhield direct te veranderen. Heel vaak speelde er in de diepte iets anders, waaraan eerst aandacht moest worden besteed.

Niet durven te veranderen

De weerstand om te veranderen was vaak zo groot, dat deze hen ervan weerhield te veranderen. Wat bleek? Heel vaak speelde er in de binnenwereld iets anders, waaraan eerst aandacht moest worden besteed. Wanneer dit dan was opgelost, ontstond er ruimte om te veranderen.
Maar wat kan er dan spelen, dat iemand die zegt dat hij wil veranderen, dit toch niet doet?

Inhoud

Aan bod komen de volgende onderliggende thema’s:

diep verborgen overweldigende emoties en vastgeroeste oude lessen,
onzichtbare belemmerende overtuigingen,
angst voor of weerstand naar een nieuwe toekomst,
innerlijke tegenstrijdigheden,
geen grip op ongewenst gedrag,
strenge innerlijke ouder,
automatische gedrags- en relatiepatronen.

Diep verborgen overweldigende emoties en vastgeroeste oude lessen

Het kan zijn dat ongewenst gedrag of lichamelijke klachten voortgekomen zijn uit de wens om oude pijn en narigheid niet meer binnen te laten. Je zou kunnen zeggen dat het onderbewuste het ‘positieve’ doel heeft om nooit meer geconfronteerd te hoeven worden met oude pijn. Je kunt hierbij denken aan hartverscheurend verdriet, kille eenzaamheid of een tomeloze woede. Deze emoties zijn vaak afkomstig uit onder andere oude trauma’s, afwijzingen, pesterijen en mislukkingen. Ze zitten vaak na jaren nog in iemand opgesloten.

Het onderbewuste verbant heel vaak elke herinnering aan oude eenzaamheid, mishandeling, verkrachting, pesterijen en dergelijke uit het bewuste geheugen. Het doet er alles aan om daar niet meer mee te worden geconfronteerd, zodat je geen pijn hoeft te voelen.

Voorbeeld

Als voorbeeld iemand die indertijd opviel. Misschien was hij uitbundig, aardig, grappig, aantrekkelijk, beminnelijk of misschien juist wel afstotend. In elk geval reageerde zijn omgeving daar heel ongewenst op. Vaak gaat men dan over de grens van iemand. Kort daarna verwijt het slachtoffer zichzelf het hele gebeuren. Dit heeft dan tot gevolg dat hij bijvoorbeeld besluit nooit meer op te vallen. Dit is dan zijn manier om in de toekomst in dergelijke situaties te overleven.
Het effect van een dergelijk overlevingsmechanisme kan er de oorzaak van zijn dat een sprankelend mens in een grijze muis verandert. Misschien komt zo iemand wel bij zijn therapeut omdat hij bij promoties nooit opvalt.

Interventie

De therapeut doet dan zijn uiterste best, zodat iedereen gaat zien hoe leuk zijn cliënt eigenlijk is. Na verloop van tijd gaat men dit ook echt zien. Dit zien betekent dat mensen, soms letterlijk, anders naar hem zullen kijken. Het lijkt er op, dat het overlevingsmechanisme is verdwenen. Maar helaas is het professioneel in slaap gesuggereerd.
Dan is echter de kans groot dat hij wordt getriggerd door iemand die per ongeluk op dezelfde manier naar hem kijkt als ooit zijn mishandelaar of verkrachter ooit deed. Dit is dan vaak het moment dat een slapend overlevingsmechanisme ontwaakt, om zijn werk weer te gaan doen. De cliënt valt terug in zijn oude patroon, en valt niet meer op.

Paradox

De paradox is dus dat iemand verlost wil worden van zijn klachten, en zich tegelijkertijd geconfronteerd weet met de oude pijn. Iemand wil enerzijds dus veranderen en anderzijds juist niet. Toch zal er iets moeten gebeuren.
Niet veranderen betekent dat de oude ‘pijn’ misschien wel eeuwig ongehoord blijft. Eeuwig ongehoorde pijnen veroorzaken meestal een lichamelijke en geestelijk reactie. De oplossing zit er dan toch vaak in om naar deze opgesloten emoties te luisteren: verandering betekent vaak confrontatie met de opgesloten pijnen.

Inzicht en zorg voor het innerlijk kind

Er is niets mis met suggesties. En het oefenen van nieuw gedrag is zelfs noodzakelijk. Maar hier is meer nodig.
Het innerlijk kind (laten we dat nu even voor het gemak zo noemen) loopt vaak nog rond met oude lichamelijk en emotionele pijn. Misschien voelt het zichzelf zelfs schuldig voor alle narigheid die uit zijn overlevingsbesluiten ontstond. In dit geval zal eerst de oude narigheid verwerkt en losgelaten moeten worden. Het is dat het zichzelf waardeert voor zijn oude oplossing, omdat dat indertijd het beste was wat hij kon doen.
Dit gaat gepaard met inzicht. Inzicht dat iemand indertijd geen betere keuze had, en hij tegenwoordig ouder is en de tijden veranderd zijn. Veranderen is nu veilig.

Concluderend

Het onderbewuste staat in het begin voor een paradoxale keuze: alles bij het oude te laten, of juist de oude pijn aan te gaan en op te lossen. Wanneer iemand verder wil zit er meestal niets anders op dan aan de onderdrukte emoties en pijn te werken, totdat het oude overlevingsmechanisme niet meer bestaat.

Onzichtbare belemmerende overtuigingen

Wanneer mensen opgroeien, nemen zij vaak trouw (onbewust) de ‘wijze’ lessen van de ouders in zich op. Vaak weten mensen niet eens dat ze zijn volgestopt met allerlei mooie en soms ook heel domme meningen over het leven.
Wanneer de therapeut iets voorstelt, dat tegen deze levenslessen ingaat, is de kans groot dat iemand vanzelf in de weerstand schiet. Een frisse kijk op de toekomst strookt niet met (onbewust) geaccepteerde levenslessen van thuis, op school, televisie e.d. Deze levenslessen krijgen een plekje in het onderbewuste en worden veelal ervaren als ‘eigen’. Wanneer de therapeut dus iets anders voorstelt, heeft hij het gevoel dat hij ‘zijn eigen’ waarheid moet loslaten.

Dit wordt nog lastiger, wanneer hij op onbewust niveau (om welke reden dan ook) hieraan gehecht is geraakt. Dit gebeurt vooral wanneer deze ‘wijze levenslessen’ van een dierbare komen. Het moeten loslaten kan de betekenen dat hij daarmee deze dierbare ontrouw moet worden.

Interventie

Wanneer de therapeut hier geen aandacht aan schenkt, zal de cliënt onbewust het therapeutische werk onklaar maken. De therapeut en de cliënt zullen hier dus samen aan moeten werken. Dit kan zelfs veranderingen in de ouder-kind-band tot gevolg moeten hebben.

Angst voor of weerstand naar een nieuwe toekomst

Soms zitten aan ‘het oude’ aspecten gekoppeld, die iemand niet wil kwijtraken. Dat betekent, dat iemand dan de overtuiging heeft dat hij deze moet loslaten om te kiezen voor ‘het nieuwe’. Je kunt hierbij denken aan:

Angst om de liefde of waardering van de ouders te verliezen. Dit speelt vooral wanneer je iets anders wil gaan doen, dan zij leuk vinden.
‘Het oude’ kan ook zijn gekoppeld aan dierbare herinneringen (bijvoorbeeld een verloren partner of kind).
Het kan zijn dat, ‘het oude’ is aangeleerd door een aardige opa of oma, die je op deze manier nog een beetje bij je houdt.

Interventie

Al die mensen wil je niet kwijt, wanneer ‘het oude’ plaats moet maken voor iets nieuws.
Dat hoeft ook niet. Je kunt als therapeut ook dit ‘oude’ loskoppelen van deze mensen, en het goed van deze mensen met veel waardering in je meedragen naar een goede toekomst.

Innerlijke tegenstrijdigheden

Het gebeurt vaak dat iemand last heeft van een schijnbaar onstopbare innerlijke dialoog, waarin de ene deelpersoon het bij ‘het oude’ wil laten en het andere deel uitdrukkelijk kiest voor ‘de nieuwe weg’.
Zoiets komt heel vaak voor bij verslavingsproblematiek, waar vaak een deelpersoon is die ermee stoppen wil, terwijl een ander deel juist probeert iemand over te halen om de verslaving te handhaven.

Interventie

Het resultaat is dat iemand op zo’n manier geen stap meer voor- of achteruitzet. Ook hier kun je zo’n lastige therapeutische paradox aantreffen. Vaak heeft iemand dan een goede reden om iets te willen en tegelijkertijd heeft hij een goede reden om iets nooit te willen. Wanneer je de betrokken deelpersonen aan het woord laat, leer je ze te begrijpen en kun je samen met hen een bewuste keuze maken om met dit probleem om te gaan.

Geen grip op ongewenst gedrag

Hoe vaak gebeurt het niet dat iemand echt wil veranderen, terwijl hij toch ongewenst gedag als vanzelf blijft vertonen. Dit kan variëren van een kil gedrag naar partner of kinderen, agressieve uitingen naar willekeurige derden, tot gehechtheid aan intimiteit, terwijl een ander daar niet van gediend is.
Dit is allemaal, voor een goede relatie met de omgeving ongewenst gedrag. Dit heeft te maken met een verstopt of juist dominant aanwezige deelpersoon, waar iemand schijnbaar geen greep op heeft.

Interventie

Ook hier is het belangrijk om te ontdekken wat een dergelijk deel te zeggen heeft. Hoe is dit ontstaan en hoe kan iemand dit loslaten, zodat iemand uiteindelijk het gewenste gedrag kan vertonen. Hier kunnen soms heel emotionele processen aan ten grondslag liggen.
Soms is het mogelijk dat je dieper moet gaan zoeken, en stuit op logica en emoties rond het bestaan van dit ongewenste gedrag. Daar zal dan ook werk aan verricht moeten worden.

Strenge innerlijke ouder

Wat dacht je van een strenge, bepalende innerlijke ouder. Het voelt dan aan alsof je deze persoon met al diens normen, waarden, en dreiging constant met je meedraagt. Je kunt niets doen, of je wordt van binnen op je vingers getikt. Dit roept alle oude pijn en angst van vroeger op.

Toch zit die ouder niet echt in iemand. Het is alsof iemand de weerkaatsing van deze ouder in zich heeft opgenomen. Men noemt dit introjectie; het omgekeerde van projectie.
Het voelt dan alsof deze strenge ouder (of schoolmeester, trainer, buurman e.d) diep in iemand woonachtig is. Deze ouder heeft het soms zelfs helemaal voor het zeggen. Soms voelt het zelfs alsof er ‘wat zwaait’ als je niet gehoorzaam bent. Het effect is dat iemand zijn handelen niet zal veranderen, en blijft doen wat zo’n strenge innerlijke ouder van hem verlangt.

Interventie

Vaak zal de therapeut dan met deze geïntrojecteerde ouder praten en tegelijkertijd in regressie iemand bevrijden van de oude pijn, zodat hij weer het lef heeft om ook op dit gebied volwassen in het leven te staan.

Automatische gedrags- en relatiepatronen

In relaties triggeren mensen elkaar heel vaak zo veelvuldig dat hun gedrag en relatie steeds meer in een negatieve spiraal terechtkomt. Het gedrag van de een roept irritatie op, waarop de ander vanuit een automatisme reageert. Dit lokt (vaak onbewust) weer een heftigere ongewenste reactie op, etc. etc. Zo komen beide partners (collega’s, vrienden, buren etc.) vanzelf terecht in een negatieve spiraal.

Interventie

Dit kan het einde van een relatie betekenen, wanneer je er niets aan doet. Het kan echter ook het begin betekenen van bewustzijn en innerlijke verandering, wanneer je je ervan bewust bent. Dit laatste is dé ontsnapping uit deze spiraal die men een negatief bindingspatroon noemt. Vanuit dit bewustzijn kun je verantwoording leren nemen voor je eigen daden. Dit zijn niet alleen woorden, er kan heel veel oud zeer onder zitten dat het nodig heeft om te worden geheeld.

De oplossing

Deze onderliggende problemen die ik net schetste, zijn vaak te groot om alleen aan te pakken met een paar goed bedoelde opbeurende woorden en enkele goed gemikte suggesties.
Iemand zal zich bewust moeten worden van hetgeen gebeurt, bereid zijn om te veranderen, ‘het oude’ aan te pakken, loslaten en te verwerken, te kiezen voor ‘het nieuwe’ en zich ‘dit nieuwe’ geleidelijk aan eigen moeten maken.

Je zult iemand in dit proces serieus moeten nemen, want het is niet niks. Al deze vormen van innerlijke weerstand, zijn vaak de basis van een langdurig vastgeroest gewoontepatroon. Zo’n patroon krijg je niet alleen even weg door vertellen dat je het nu anders gaat doen. Hier is zorgvuldigheid en tijd voor nodig voordat er een nieuw patroon is ingesleten.

Meer informatie?

Ik schreef over de achtergronden en de manier hoe ermee om te gaan het boek De Binnenwereld Spreekt. Ik kan je aanraden om dit gebruiken als handleiding om je medemens beter te begrijpen en met meer diepgang met hem te werken.
In dit boek vind je naast een complete handleiding voor het serieus werken met deelpersonen (Voice Dialogue) ook thema’s als het hypnotherapeutisch werken met het innerlijk kind, overlevingsmechanismen, hechtingsproblematiek, relatieproblemen, associatietherapie en last but not least het helen van oude wonden.